Алынды: 24.03.2023 / Қабылданды: 18.05.2023 / Онлайн жарияланды: 31.08.2023
ӘОЖ: 618.3-06
DOI 10.53511/PHARMKAZ.2023.26.48.018
А.К. Аязбеков 1, Р.Г. Нурхасимова 1, А.М. Курманова 2, А.Б. Аязбекова 1, А.Т. Терликбаева 3
1Х.А.Ясауи атындағы ХҚТУ медицина факультеті. Түркістан қаласы, Қазақстан
2 Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Медицина мектебі, Алматы, Қазақстан
3«Акушерлік іс, гинекология және перинатология ғылыми орталығы» АҚ, Алматы, Қазақстан

ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ АУЫЛДЫҚ ЖЕРЛЕРІНДЕ ТҰРАТЫН
ЖАСӨСПІРІМДЕР ДЕНСАУЛЫҒЫНЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ

Түйін. Бұл мақалада авторлар Түркістан облысының ауыл жағдайында өмір сүретін жасөспірім қыздар
денсаулығына зерттеу жүргізген. Ол үшін кездейсоқ іріктеу арқылы жасөспірімдерден жалпы саны 1141
екі топ құрылды. Бірінші топқа Түркістан қаласынан 578 оқушы қыз, екінші топқа ауылдық аймақтардың
563 жасөспірім оқушылары кірді. Қыздардың соматометриялық көрсеткіштеріндегі айтарлықтай айырмашылықтар жасөспірімдік кезеңде анықталды. Дамудың ерте жасөспірімдік кезеңінде (10-14 жас аралығындағы) таңдалған топтардың қыздары арасында зерттелген барлық параметрлердің орташа көрсеткіштері әр түрлі екені анықталды. Ауылдық жерде тұратын мектеп оқушыларының анықталған баяу
физикалық дамуы жасөспірімдік кезеңнің соңына дейін жалғасты және 19 жаста ауыл қыздары арасында айтарлықтай әлсіз соматотиптің қалыптасуына әкелді. Жүргізілген зерттеулер көрсеткендей, қалалық және ауылдық жерлерде соматометриялық және жыныстық дамудың әртүрлі жүретіні анықталды.
Түйінді сөздер: жасөспірімдер, қыздар, соматометриялық даму, жыныстық даму

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1 Гладкая В.С., Королева В.А., Грицинская В.Л. Региональные особенности соматометрических характеристик у годских школьниц в Республике
Хакасия// Мать и дитя в Кузбассе. – 2018. – № 3 (74). – С. 32-37.
2 Полисмак О.В. Характеристика анатомических компонентов соматотипа лиц юношеского и первого периода зрелого возраста в норме и при
некоторых заболеваниях органов пищеварительной системы: автореф. канд. дис., Москва. – 2005. – С.34.
3 Чанчаева Е.А., Айзман Р.И., Сидоров С.С., Попова О.И., Симонова О.И. Современные тенденции развития детей младшего школьного возраста
(обзор литературы) \\ Acta Biomedica Scientifica (East Siberian Biomedical Journal). 2019;4(1):59-65. https://doi.org/10.29413/ABS.2019-4.1.9
4 Joy E. Beck A Developmental Perspective on Functional Somatic Symptoms \\ Journal of Pediatric Psychology, Volume 33, Issue 5, June 2008, Pages
547–562, https://doi.org/10.1093/jpepsy/jsm113
5 Ryan S. D’Souza; W M. Hooten. Somatic Syndrome Disorders \\ In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2020 Jan. -2020 Jul
10.- PMID: 30335286.- Bookshelf ID: NBK532253
6 Nasuh Malas, Roberto Ortiz-Aguayo, Lisa Giles Patricia Ibeziako Pediatric Somatic Symptom DisordersCurrent// Psychiatry Reports. 2017. – V. 19.- № 11.
– P. 1244-1253
7 Заплатников А.Л., Дмитриева Ю.А., Кузнецова Ю.А., Воробьева А.С. //Задержка физического развития у ребенка на фоне электролитных
нарушений//Мед.совет. – 2016. – №7. – C.140-145.
8 Глобальное ускорение действий в интересах здоровья подростков: руководство по осуществлению в странах. Резюме. Женева: Всемирная
организация здравоохранения; 2017 г. (WHO/FWC/MCA/17.05). Лицензия: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
9 Европейское региональное бюро ВОЗ. Глобальная стратегия охраны здоровья женщин, детей и подростков (2016—2030 гг.): выживать, процветать,
менять. — Женева, 2015. — 103 с. [WHO Regional Office for Europe. Global’naya strategiya okhrany zdorov’ya zhenshchin, detei i podrostkov (2016—2030
gg.): vyzhivat’, protsvetat’, menyat’. Geneva; 2015. 103 p. (In Russ.)]
10 Sedgh V., Gilda S. Adolescent pregnancy, birth, and abortion rates across countries: levels and recent trends. \\ The Journal of adolescent health: official
publication of the Society for Adolescent Medicine. – 2015.- vol. 56,2.- p. 223-230. doi: 10.1016/j.jadohealth.2014.09.007
11 Алиханян И.С., Заносовская Т.А., Жиленко Л.О., Чеботарева Ю.Ю. Роль периода полового созревания в становлении соматического и
репродуктивного здоровья женщины.//Молодой ученый. – 2016.-№18.1 (122.1).- С.41-43.
12 Simon A, Wardle J, Jarvis M, Steggles N, & Cart-wright M (2003). Examining the relationship between pubertal stage, adolescent health behaviours and
stress. Psychological Medicine, 33, 1369–1379. 10.1017/S0033291703008390
13 Попова-Петросян Г.В., Сколотенко Т.С., Тихончук Т.Н., Ющенко Н.В. Влияние факторов внешней среды на половое развитие девушек-подростков.//
Вестник физиотерапии и курортологии, 2013. -№2. – С.40-42
14 Факторы окружающей среды и здоровье человека. ОпытДании.//COWI Consulting Engineers and Planners AS.- Датское Агентство по охране
окружающей среды. – 2001. – С. 377. – ISBN:87-7944-518-5
15 Деев И.А, Коломеец И.Л., Саприна Т.В., Кобякова О.С., Камалтынова Е.М., Куликов Е.С., Левко А.Н., Куликова К.В., Юркова В.И. Половое
развитие подростков в Томской области.//Педиатрическая фармакология. – 2017; 14 (5): 366–372. doi: 10.15690/pf. v14i5.1784)
16 Riana Bornman MS, Bouwman H. Environmental pollutants and diseases of sexual development in humans and wildlife in South Africa: harbingers of impact
on overall health? ReprodDomest Anim. 2012 Aug;47 Suppl 4:327-32. doi: 10.1111/j.1439-0531.2012.02094.x. PMID: 22827388.
17 СмирновВ. В., Маказан Н. В. Функциональная задержка полового развития: причины, диагностика, лечение// Лечащий врач. – Медицинский научнопрактический портал https://www.lvrach.ru/2012/01/15435325ю-I
18 Salam R.A, Faqqah A, Sajjad N, et al. Improving Adolescent Sexual and Reproductive Health: A Systematic Review of Potential Interventions. J. Adolesc.
Health. – 2016;59(4S):S11-S28. doi:10.1016/j.jadohealth.2016.05.022
19 Камалов К.Г., Газимагомедов Г.А., Магомедова И.М. Особенности физического и полового развития мальчиков в дебюте пубертата в различных
эколого-географических зонах Республики Дагестан. Андрология и генитальная хирургия.- 2018.-19(3). – С.53-59. https://doi.org/10.17650/2070-9781-
2018-19-3-53-59
20 Балтаева А.У. Арынова Г.А., Даниярова А.Б., Байтенова А.Н., Ащирбекова Г.К., Букунова А.Ш. Оценка гармоничности физического развития
школьников города Алматы.//Вестник КазНМУ. – 2019. – №1. -с.361-364
21 М.Б. Хамошина, Р.Г. Абдуллаева, Л.С. Хасханова, Е.А. Шишкин Особенности становления менструальной функции у девушек подросткового
возраста при дефиците массы тела. //Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Медицина.- 2009.- №5.- С.116-132
22 Миронова А.В., Баласанян В.Г. Способ оценки и прогнозирования становления менструальной функции у девочек-подростков.//Педиатр. – 2017.
– Т.6. – Выпуск 2. – С. 56-61
ФАРМАЦИЯ
23 Прояева Л.В. Характеристика физического развития дошкольников.//Вестник Курганского государственного университета. – 2013. – №3. – С.21-25.

 

 

 

количество просмотров / 👁 619