Алынды: 09.01.2024 Қабылданды: 04.06.2024 Онлайн жарияланды:
ӘОЖ 614:006.73
DOI: 10.53511/pharmkaz.2024.81.25.036
Тұрар О.А., Кулкаева Г.У.,2 Авдеев А.В.,3 Калижан М.К.,4 Албаев Р.К.,5 Шаназаров Н.А.,6 Сибагатова А.С.,7, Касиева Б.С.,8 Нургожин Т.С.,9 Исабекова А.М.10
1 Денсаулық сақтау технологияларын бағалау және стратегиялық даму бөлімінің жетекші маманы, «Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы Медициналық oрталығының ауруханасы» ШЖҚ РМК,
Астана қаласы, Қазақстан Республикасы.
2 «Салидат Қайырбекова атындағы Ұлттық ғылыми денсаулық сақтауды дамыту орталығы» ШЖҚ РМК Басқарма төрағасы, Астана қаласы, Қазақстан Республикасы.
3 Денсаулық сақтау технологияларын бағалау және стратегиялық даму бөлімінің басшысы, «Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы Медициналық oрталығының ауруханасы» ШЖҚ РМК,
Астана қаласы, Қазақстан Республикасы.
4 Арнайы пәндер оқытушысы, Шаруашылық жүргізу құқығындағы «Павлодар медициналық жоғары колледжі» КМК, Палодар қаласы, Қазақстан Республикасы.
5 Директор, «Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы Медициналық oрталығының ауруханасы» ШЖҚ РМК, Астана қаласы, Қазақстан Республикасы.
6 Директордың стратегиялық даму, ғылым және білім жөніндегі орынбасары, «Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы Медициналық oрталығының ауруханасы» ШЖҚ РМК,
Астана қаласы, Қазақстан Республикасы.
7 Назарбаев Университетінің PhD докторанты, Астана қаласы, Қазақстан Республикасы.
8 Ғылым және геронтология бөлімінің клиникалық зерттеу секторының маманы, «Қазақстан Республикасы Президентінің Іс басқармасы Медициналық oрталығының ауруханасы» ШЖҚ РМК,
Астана қаласы, Қазақстан Республикасы.
9 Ғылыми-техникалық бағдарламаның басшысы, «Салидат Қайырбекова атындағы Ұлттық ғылыми денсаулық сақтауды дамыту орталығы» ШЖҚ РМК, Астана қаласы, Қазақстан Республикасы..
10 Клиникалық зерттеулерді дамыту орталығының басшысы, «Салидат Қайырбекова атындағы Ұлттық ғылыми денсаулық сақтауды дамыту орталығы» ШЖҚ РМК, Астана қаласы, Қазақстан Республикасы.
КЛИНИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕРДІҢ ӘДІСНАМАЛЫҚ САПАСЫН БАҒАЛАУ ӘДІСТЕМЕЛЕРІН ПАЙДАЛАНУ МҮМКІНДІКТЕРІ
Түйін. Нәтижелерді дұрыс жоспарлау, жүргізу және ұсыну кезіндегі клиникалық зерттеулер медициналық араласу әдістемесін анықтауда қолданылатын дәлелдемелердің жоғары деңгейіне ие аурулардың алдын алу, диагностикалау және емдеу құралдарының, әдістері мен технологияларының тиімділігін, қауіпсіздігі мен тиімділігін бағалаудың «алтын стандарты» болып табылады. Мақсаттың нақты және біржақты анықтамасы, зерттеу әдістемесін дұрыс қою, ашық талдау жүргізу және нақты ғылыми принциптерге негізделген толық есепті құрастыру зерттеу нәтижелерін клиникалық тәжірибеде сыни тұрғыдан бағалауға және пайдалануға мүмкіндік береді.
Дүниежүзілік медициналық қауымдастықтың этикалық қағидаларына сәйкес, зерттеуші өз зерттеулерінің нәтижелерін адамдарға қатысты жариялауға және таратуға міндетті және ұсынылған есептердің толықтығы мен дәлдігіне толық жауап береді.
Осыған байланысты клиникалық зерттеуді жоспарлау кезінде жүйелі тәсілдің болмауы, жүргізілген зерттеу туралы шектеулі есепті ұсыну, жұмыс барысында алынған жекелеген нәтижелерді жасыру жаңылыстыратын нәтижелерді ұсынуға және қатысушылар алдындағы этикалық міндеттемелерді бұзуға әкелуі мүмкін.
Алайда, осы мәселені терең зерттегеніне қарамастан, негізгі нәтижелерді анықтау, бағалау, талдау туралы ақпараттың толық ұсынылмауы, оларды іріктеп түсіндіру, сондай-ақ хаттамаларда немесе тізілімдерде алдын-ала көрсетілген нәтижелерге қатысты түзетулер ғылыми журналдарда және ғылымның әртүрлі салаларының мерзімді басылымдарында кең таралған болып қала береді, бұл кейінгі нәтижелерге тікелей әсер етеді зерттеулердегі ресурстық шығындарға ықпал ететін жүйелі шолулар мен мета-талдаулар. Осындай проблемалардың болуы зерттеулерде сипатталған дәлелдемелердің сенімділігіне, сондай-ақ ұсынылған қорытындылар мен қорытындылардың сапасына күмән келтіреді.
Зерттеу нәтижелеріне әсер етуі мүмкін факторларды анықтамайынша, объективті бағалау жүргізу және клиникалық зерттеулерде ұсынылған дәлелдемелердің дұрыстығын анықтау мүмкін емес. Ұқсас факторлар әр түрлі қателіктер болуы мүмкін, оларға барлық клиникалық зерттеулер әсер етеді.
Клиникалық зерттеулерде қателіктің ықтимал тәуекелдерінің болуы клиникалық зерттеулерде алынған нәтижелердің дұрыстығы мен дұрыстығына сенімді және объективті бағалау жүргізу қажеттілігін негіздейді. Осыған байланысты зерттеудің әдіснамалық дұрыстығын бағалауға арналған әртүрлі әдістер мен құралдар әзірленді, олар зерттеу саласына немесе түріне байланысты өзгеруі мүмкін.
Түйінді сөздер: клиникалық зерттеу, қателік, біржақтылық, кездейсоқ қателік, клиникалық зерттеулердің сапасы, зерттеу әдістемесі.
