Алынды: 28.04.2023 / Қабылданды: 22.05.2023 / Онлайн жарияланды: 30.06.2023
УДК:614.256
DOI 10.53511/PHARMKAZ.2023.69.39.029
А.Д. Куттыбаев1, С.Б. Жорабек1, А.Б. Құмар1, А.К. Абикулова1, А.З. Құсайынов2, Г.И. Алтынбекова3
1 С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университеті, Алматы, Қазақстан
2Педиатрия және балалар хирургиясы ғылыми орталығы, Алматы, Қазақстан
3Қазақстан-Ресей медицина университеті, Алматы, Қазақстан
МЕДИЦИНА ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ПСИХИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЭМОЦИАНАЛДЫҚ
ДЕНСАУЛЫҒЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР БОЙЫНША ХАЛЫҚАРАЛЫҚ
ТӘЖІРИБЕНІ ЗЕРТТЕУ
Түйін: Жұмысқа байланысты көптеген факторлар медицина қызметкерлерінің кәсібилігіне, көмек
көрсету сапасына, тиімділігіне және жалпы өмір сапасына теріс әсер етуі мүмкін. Сондықтан денсаулық сақтау мамандарының психикалық денсаулығы мен әл-ауқатын қорғау үшін осы жұмысқа
байланысты қауіп факторларын анықтау және азайту өте маңызды.
Бұл мақалада денсаулық сақтау мамандары арасында профилактикалық іс-шараларды қолдану бойынша халықаралық тәжірибені зерттеу жүргізілді. Зерттеу Cochrane, e-Library, PubMed, Scopus,
Web of Science, Google Scholar, Cyberleninka, оның ішінде нормативтік-құқықтық база дерекқорлары бойынша әдеби дереккөздерге терең талдау жүргізе отырып орындалды. Зерттеу тереңдігі
2012 жылдан бастап, 2022 жылға дейінгі аралықты қамтыды. Зерттеулер көрсеткендей денсаулық сақтау саласындағы жұмысқа байланысты стресс — депрессияға, жұмысқа қанағаттанудың
төмендеуіне, психологиялық күйзеліске және жеке қарым-қатынастың бұзылуына әкелуі мүмкін екенін дәлелдеді. Бұл стресс нәтижелері пациентке зиян келтіру қаупінің сценарийлерін тудыратын
факторлар болып табылады. Дәрігерлердің салауатты өмір салты пациенттердің көзқарасына
және олардың өмір салтын өзгертуге деген мотивациясына әсер ететіні анықталды. Осылайша,
медицина қызметкерлерінің өмір салты үлгілері, сондай-ақ осы үлгілердің мотивациясын түсіну қоғамдық денсаулыққа тікелей әсер етуі ықтимал.
Түйінді сөздер: денсаулықты нығайтуға ықпал ететін факторлар, салауатты өмір салты, медицина қызметкерлері, денсаулық үшін жауапкершілік.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1 Khanal, P., Devkota, N., Dahal, M. et al. Mental health impacts among health workers during COVID-19 in a low resource setting: a cross-sectional survey
from Nepal // Global Health. – 2020. – V 16 (89). – P. 1-12. https://doi.org/10.1186/s12992-020-00621-z
2 Muller AE, Hafstad EV, Himmels JPW et. al. The mental health impact of the covid-19 pandemic on healthcare workers, and interventions to help them: A
rapid systematic review // Psychiatry Res. – 2020. — V 293 (113441). – P. 19-30. doi: 10.1016/j.psychres.2020.113441.
3 Tiffany Woo, Roger Ho, Arthur Tang, Wilson Tam. Global prevalence of symptoms of emotional burnout among nurses: a systematic review and meta-analysis
// Psychiatric Res. – 2020. – V 123. – P. 9-20.
4 Vige M, Korbani M, Arzagi S.M, Mukhidin S, Javanmard Z, Esmaili M. Mental health of healthcare workers during the COVID-19 pandemic: a systematic
review // J. Diabetes of metabolic disorders. – 2020. – V 19. – P. 57-68. doi: 10.1007/ s40200-020-00643-9.
5 Hashina Yu, Utsugi-Ozaki M, Feldman M.D, Fukuhara S. Hope modified the relationship between distress and the frequency of self-perception of medical
errors among practitioners: a prospective cohort study // PLOS ONE. – 2012. – V7 (4) – P. 1-14. doi: 10.1371/journal.pone.0035585.
6 Working for Health and Growth: Investing in Healthcare Personnel — report of the High-level Commission on Healthcare Employment and Economic Growth
// World Health Organization. – 2016. – V 10. – P. 8-13. doi:10665/250047/1/9789241511308-eng.
7 Melnyk BM, Kelly SA, Stephens J, et al. Interventions to Improve Mental Health, Well-Being, Physical Health, and Lifestyle Behaviors in Physicians and
Nurses: A Systematic Review // Am J Health Promot. – 2020. – V 34(8). – P. 929-941. doi:10.1177/0890117120920451.
8 Dzau V.J., Kirch D.G., Nazca T.J. To take care is to humanly and collectively confront the crisis of professional burnout // N Engl J Med. – 2018. – V 378 (4).
– P. 312-314. doi: 10.1056/NEJMp1715127.
9 Rothenstein L.S., Torre M., Ramos M.A., Rosales R.S., Schiller S., Mata D.A. Prevalence of emotional burnout among doctors: a systematic review // JAMA.
– 2018. – V 320 (11). – P. 1131-1150. doi: 10.1001/jama.2018.12777.
10 Melnik B.M, Orsolini L, Tan A. et al. A national study links the physical and mental health of nurses with medical errors and a sense of well — being in the
workplace // J occupy Environ Med. – 2018. – V 60 (2). – P. 126–131. doi: 10.1097/JOM.0000000000001198.
11 Vige M, Gorbani M, Arzuagi S.M, Mukhidin S, Javanmard Z, Esmaili M. Mental health of healthcare workers during the COVID-19 pandemic: a systematic
review // J. Diabetes of metabolic disorders. – 2020. – V 19. – P. 1-12. doi: 10.1007/ s40200-020-00643-9.
12 Deng, Davy, and John A Naslund. Psychological Impact of COVID-19 Pandemic on Frontline Health Workers in Low- and Middle-Income Countries. //
Harvard public health review (Cambridge, Mass.). – 2020. – V 28. – P. 112-119.
13 Shanafelt TD, Bradley KA, Wipf JE, Back AL. Burnout and patient care, reported by the patients themselves, in the internal medicine residency program //
Ann Intern Med. – 2002. – V 136. – P. 358-367. doi: 10.7326/0003-4819-136-5-200203050-00008.
14 De Herth S. Burnout in medical professionals: prevalence, impact and preventive strategies // Local Reg Anest. – 2020. – V 13. – P. 171-183. doi:10.2147/
LRA.S240564.
15 Balch CM, Oreskovich MR, Dyrbye LN, Colaiano JM, Satele DV, Sloan JA, et al. Personal consequences of medical malpractice lawsuits against American
surgeons // J Am Coll Surg. – 2011. – V 213. – P. 657–667. doi: 10.1016/j.jamcollsurg.2011.08.005.
16 West K.P, Dyrbai L.N, Shanafelt T.D. Medical burnout: participants, consequences and solutions // J Intern Med. – 2018. – V 283. – P. 516-529. doi: 10.1111/
joim.12752.
17 Tait D. Shanafelt, John H. Noseworthy. Executive Leadership and Physician Well-being: Nine Organizational Strategies to Promote Engagement and Reduce
Burnout // Mayo Clin Proc. – 2017. – V 92(1). – P. 129-146.
18 West S.P., Tan A.D., Shanafelt T.D. The relationship of fatigue and distress in a resident with professional exposure to blood and biological fluids and road
accidents // Mayo Clinic Proc. – 2012. – V 87. – P. 1138-1144. doi: 10.1016/j.mayocp.2012.07.021.
19 Menon V., Padhi S.K. Ethical dilemmas faced by medical workers during the COVID-19 pandemic: problems, consequences and suggestions // Asian
Psychiatry J. – 2020. – V 51. – P. 102-116. doi: 10.1016/j.ajp.2020.102116.
20 Власенко А.В., Филин А.С., Богдан И.В., Чернова Е.А. Отношение мужчин медицинских работников к здоровому образу жизни // «Современные
проблемы здравоохранения и медицинской статистики». – 2018. – №5 (347). – С. 75-83.
21 Vlasenko A.V., Filin A.S., Bogdan I.V., Chernova E.A. The attitude of male medical workers to a healthy lifestyle // «Modern problems of healthcare and
medical statistics». – 2018. – V 5 (347). – P. 75-83.
22 Grinberg N., Doherty M., Gnanapragasam S., Wessely S. Solving mental health problems faced by medical workers during the COVID-19 pandemic // BMJ.
– 2020. – V 368. – P. 339-346. doi: 10.1136/bmj.m1211.
23 Williamson V., Stivlink S., Greenberg N. Professional moral injuries and mental health: a systematic review and meta-analysis // Br J. Psychiatry. – 2018. –
V 212. – P. 339–346. doi: 10.1192/bjp.2018.55.
24 Johnson S.U, Ebrahimi O.V, Hoffart A. Symptoms of post-traumatic stress disorder in medical workers and public service providers during the COVID-19
outbreak // PLOS ONE. – 2020. – V 15 (10). – P. 1-13. doi: 10.1371/journal.pone.0241032.
25 Karmassi K, Fogi K, Dell’Oste V, Cordone A, Bertelloni K.A, Bui E. et al.. Symptoms of post-traumatic stress disorder in medical workers faced with three
outbreaks of coronavirus: what to expect after the COVID-19 pandemic // Psychiatry Res. – 2020. – V 292. 113312. doi: 10.1016/j.psychres.2020.113312
26 Chew N, Lee G, Tan B, Jing M, Goh Y, Ngiam N, etc. A multinational multicenter study of psychological effects and related physical symptoms among
healthcare professionals during the COVID-19 outbreak // Brain Behav Immun. – 2020. – V 88. – P. 559-565. doi: 10.1016/j.bbi.2020.04.049.
27 Zhang H, Shi Y, Jing P, Zhan P, Fang Y, Wang F. Symptoms of post-traumatic stress disorder in medical workers after the peak of the COVID-19 outbreak:
examination of a large tertiary hospital in Wuhan // Psychiatry Res. – 2020. – V 294. :113541. doi: 10.1016/j.psychres.2020.113541
28 Kim J, Chesworth B, Frankino-Olsen H, Macy R.J. A preliminary review of trauma replacement interventions for service providers working with people who
have experienced traumatic events // Trauma Violence Abuse. – 2021. – V 23(5). – P. 1437-1460. doi: 10.1177/1524838021991310.
29 Sabin-Farrell R, Turpin G. Vicar traumatization: consequences for the mental health of healthcare workers // Clin Psychol Rev. – 2003. – V 23. – P. 449–
480. doi: 10.1016/S0272-7358(03)00030-8.
30 Li Z, Ge J, Yang M, Feng J, Qiao M, Jiang R, etc. Vicarious traumatization among the population, members and non-members of medical teams helping
in the fight against COVID-19 // Brain Behav Immun. – 2020. – V 88. – P. 916-919. doi: 10.1016/j.bbi.2020.03.007.
31 Mehta S.S, Matthew B.A, Edwards L. Suffering in Silence: Stigmatization of mental health and doctors’ fears of licensing // Am J. Psychiatry. – 2018. – V
13. – P. 2-4. doi: 10.1176/ appi.ajp -rj.2018.131101.
32 Knaak S, Mantler E, Szeto A. Mental illness-related stigma in healthcare: barriers to access and care and evidence-based solutions // Health Management
Forum. – 2017. – V 30. – P. 111-116. doi: 10.1177/0840470416679413.
