DOI 10.53511/PHARMKAZ.2023.28.86.036
М.О. Бекебаева, С.Т. Назарбекова
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан, Алматы қ
САЙРАМ-ӨГЕМ МЕМЛЕКЕТТІК ҰЛТТЫҚ ТАБИҒИ ПАРКІ АУМАҒЫНДА
КЕЗДЕСЕТІН ДӘРІЛІК ӨСІМДІК ЖІҢІШКЕ САСЫР (FERULA TENUISECTA
KOROVIN.) ЖӘНЕ ОНЫҢ СЕРІКТЕС ТҮРЛЕРІНЕ ГЕОБОТАНИКАЛЫҚ
СИПАТТАМА
Түйін: Отандық шикізат ресурс ретінде алынатын дәрілік өсімдіктерді пайдаға асыру үлкен басымдылыққа ие. Отандық фармацевтикалық өнеркәсіпті дамыту, жергілікті дәрілік препараттар үлесін арттыру ҚР алға қойған міндеттерінің бірі. Жақсы жетістікке жету мақсатында дәрілік өсімдіктерде қолданылу перспективасы өте өзекті болып табылады. Осы орайда, Ферулалар – қолшатырлар тұқымдасының өкілдері – негізінен емдік қасиеттерімен танымал. Өкінішке орай, осы тұрғыдан алғанда, отандық әдебиеттерде ферулалар туралы көп айтылмайды. Мақалада Қапжайлау,
Сайрамсу шатқалдары және Көкбұлақ орман айналымында Ferula tenuisecta Korovin. қатысуымен
табиғи қауымдастықтардың фитоценотикалық сипаттамасына талдау жұмыстары келтірілген.
Ferula tenuisecta Korovin. қатысатын популяциядағы негізгі доминант түрлер анықталып, Ferula
tenuisecta Korovin. және оның серіктес түрлері бойынша гербарий материалдары жинақталды және
өңделген. Геоботаникалық міндеттерді шешу үшін әдістердің тұтас жүйесі пайдаланылған. Мақалада Қапжайлау, Сайрамсу шатқалдары мен Көкбұлақ орман айналымындағы Ferula tenuisecta Korovin.
қатысуымен табиғи қауымдастықтардың фитоценотикалық сипаттамасы жасалынып, геоботаникалық сипаттау жұмыстары мен зерттеу нәтижелері жинақтала отырылып сараланып, әрі салыстырыла келе талқылау нәтижелері келтірілген.
Түйінді сөздер: Геоботаникалық сипаттама, Ferula tenuisecta, фенофаза, Батыс Тянь-Шань, популяция, рельеф, координата, фитоценоз, доминант түрлер, ұлттық парк, гербарий.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Флора Казахстана. Т. 1. – Алма-Ата: Изд-во АН КазССР, 1956. – С. 30-32.
2 Рябушкина Н.А.Проблема изучения и сохранения биоразнообразия флоры Казахстана / Н.А. Рябушкина, С.И. Абугалиева, Е.К. Туруспеков //
Биотехнология. Теория и практика. – 2016. – №3. – С. 13-23. https://doi.org/10.11134/btp.3.2016.22016
3 Красная книга Казахстана. Т. 2.Растения. – Астана, 2014. – С. 452.
4 Youssef F.S. Chemical Profiling and Discrimination of Essential Oils from Six Ferula Species Using GC Analyses Coupled with Chemometrics and Evaluation of Their Antioxidant and Enzyme Inhibitory Potential / F.S. Youssef, M.A. Mamatkhanova,
N.Z. Mamadalieva, G. Zengin, S.F. Aripova, E. Alshammari, M.L. Ashour // Antibiotics. — 2020. — № 9. — P. 518. https://doi.org/10.3390/antibiotics9080518
5 Халилов Р.М. Технология выделения эстрогенного препарата Ферулен из корней ферулы тонкорассеченной / Р.М. Халилов, А.У. Маматхонов, Л.Д.
Котенко // Хим.-фарм. журн. — 2009. — Т. 43, № 10. — С. 40–43.
6 Котенко Л.Д. Методики качественного и количественного анализа суммы сложных эфиров из корней Ferula tenuisecta / Л.Д. Котенко, Р.М. Халилов,
А.У. Маматхонов // Хим. раст. сырья. — 2009. — № 1. — С. 89–92.
7 Черепанов С.К. Сосудистые растения СССР //– Ленинград: Наука. — 1981.
8 Вилесов Е.Н.Физическая география Казахстана / Е.Н. Вилесов, А.А. Науменко, Л.К. Веселова, Б.Ж. Аубекеров // Учебное пособие. – Алматы: Қазақ
университеті. — 2009. – С. 7.
9 Gemedjieva N. Representation of Endemics in Floristic Subprovinces of Kazakhstan / N. Gemedjieva, A. Jaime, Teixeira da Silva, N. Ryabushkina // The
Asian and Australasian Journal of Plant Science and Biotechnology. — 2010. — Vol. 4. — P. 56–63.
10 Dzhangaliev A.D. The Wild Fruit and Nut Plants of Kazakhstan / A.D. Dzhangaliev, T.N. Salova, P.M. Turekhanova // Horticultural Reviews Wild Apple and
Fruit Trees of Central Asia. — 2003. — Vol. 29. — P. 305–372.
11 Грудзинская Л.М. Аннотированный список лекарственных растений Казахстана / Л.М. Грудзинская, Н.Г. Гемеджиева, Н.В. Нелина, Ж.Ж.
Каржаубекова. — Алматы, 2014. — С. 200.
12 Практика по почвоведению. – М.: Агропромиздат, 1986. – С. 96-97.
13 Абдулина С.A. Список сосудистых растений Казахстана / С.А. Абдулина. — Алматы, 1999. — 187 с.
14 Арыстангалиев С.А.Растения Казахстана / С.А. Арыстангалиев, Е.Р. Рамазанов.– Алма-Ата: «Наука» КазССР. – 1977. – С. 288.
15 Иллюстрированный определитель растений Казахстана. Т. 1-2. – Алма-Ата, 1969-1972.
16 Скворцов А.К. Гербарий. Пособие по методике и технике / А.К. Скворцов. – М.: Наука, 1977. – С. 199.
