Алынды: 05.04.2023 / Қабылданды: 04.07.2023 / Онлайн жарияланды: 31.08.2023
ӘОЖ 615.32:582.711
DOI 10.53511/PHARMKAZ.2023.18.74.031
Н.Н. Жумабаев 1, К.С. Жакипбеков 1, Н.Ж. Жумабаев 2, О.В. Посылкина 3, Н.Е. Конаш 1, А.Ж. Мухамедсадыкова 1
1«С.Д.Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КеАҚ, Алматы қ., Қазақстан
2 «Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы» АҚ, Шымкент қ., Қазақстан
3 «Ұлттық фармацевтикалық университеті», Харьков қ., Украина
MORACEAE ТҰҚЫМДАСЫ MORUS ТУЫСЫНА ЖАТАТЫН ӨСІМДІКТЕРДІҢ
ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНЫЛУЫ
Түйіндеме: Бұл мақалада Moraceae тұқымдасы Morus туысына жататын өсімдіктердің құрамы және
медицинада қолданылуы жайлы әдеби шолу көрсетілген.
Өзектілігі. Еліміздің фармацевтика нарығында табиғи дәрілік өсімдік шикізаттарынан алынатын дәрілік
заттар үлесін көбейту үлкен қызығушылықты тудырып жатыр. Қазақстанның табиғаты дәрілік өсімдіктерге өте бай, бірақ олар толық зерттеуді қажет етеді. Синтетикалық дәрілермен салыстырғанда дәрілік
өсімдік шикізатынан алынатын дәрілік препараттардың жанама әсерлері барынша төмен болып келеді. Сондықтан, емдік қасиеті бар өсімдіктердегі биологиялық белсенді заттарды зерттеу қазіргі фармация саласының негізгі бағыты болып табылады. Биологиялық белсенді заттарға бай Moraceae тұқымдасы Morus туысына жататын өсімдіктердің Қазақстанның оңтүстігінде кең таралған түрлері – ақ және қара тұт болып табылады. Қабынуға қарсы, антисептикалық және антиоксиданттық қасиеттер көрсетеді, асқазан-ішек жолдары аурулары, қан тамырлары ауралары, көз аурулары және иммундық жүйені көтеруге таптырмас құрал.
Қорытынды. MORACEAE тұқымдасы MORUS туысына жататын өсімдіктердің ішінде Қазақстанда кең
таралған түрлері ақ және қара тұт болып табылады. Негізінен Қазақстанның оңтүстік аумағында өседі.
Түйінді сөздер. Moraceae тұқымдасы, тұт өсімдігі, Morus туысы, биологиялық белсенділік, химиялық
құрамы, медицинада қолданылуы.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Работнов Т. А. Кормовые растения сенокосов и пастбищ СССР : в 3 т. / под ред. И. В. Ларина. -М. Л. Сельхозгиз. -1951. -Т. 2:Двудольные
(Хлорантовые — Бобовые). -С. 63-64. -948 с.
2 Абдуллаев И. К., Мустафаев A.C. Изучение продуктивности новых тетраплоидных сортов шелковицы при весенней эксплуатации. Тр. Ин-та генетики
и селекции АН АзССР. – Баку: Элм. .1985. – №10. – С. 47-52.
3 Қазақстан Республикасының табиғаты туралы энциклопедия, V- том
4 Morus // Ботанический словарь / сост. Н. И. Анненков. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1878. — XXI + 645 с.
5 Шелковичное дерево // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). -СПб., 1890-1907.
6 Morus // Flora of China : [англ.] = in 25 vol. / ed. by Z. Wu, P. H. Raven, D. Hong[d]. — Beijing : Science Press ; St. Louis : Missouri Botanical Garden Press,
2003. — Vol. 5 : Ulmaceae through Basellaceae. – P. 22. – 506 p. – ISBN 978-0-915279-34-0. — ISBN 978-1-930723-27-6 (Vol. 5).
7 South Western Journal of Vol.8, No.2, 2017 Horticulture, Biology and Environment pp.79-88 P-Issn: 2067- 9874, E-Issn: 2068-7958 Art.no. e17106 Bioactive
compounds and antioxidant capacity of some Morus SPECIES Mira-Elena IONICA1,*, Violeta NOUR1 and Ion TRANDAFIR2
8 Электорндық үкімет, ҚР Экология, геология және табиғи ресурстар министріне өтініш, 24.02.2022, № 728575, https://dialog.egov.kz/blogs/allquestions/728575
9 Gundogdu, M.; Muradoglu, F.; Sensoy, R.I.G.; Yilmaz, H. Determination of fruit chemical properties of Morus nigra L., Morus alba L. and Morus rubra L. by
HPLC. Sci. Hortic. 2011, 132, 37–41. [CrossRef]
10 Дроздова И.Л. Аминокислотный и микроэлементный состав листьев лопуха // Фармация. – 2004.– № 3. – С. 18–19.
11 Flora of North America: Morus Архивная копия от 26 февраля 2007 на Wayback Machine
12 Исаев Ю.А. Лечение микроэлементами, металлами и минералами. – Киев: Здоровье, 1992. – 118 с.
13 Ибрагимов Ф.И., Ибрагимова В.С. Основные лекарственные средства народной медицины. – М.: 1960. – 411 с.
14 Оберлис, А.П. Биологическая роль макро- и микроэлементов у человека и животных / Д. Оберлис, Б. Харланд, А. Скальный. – СПб.: Наука, 2008.
– 544 с.
15 Айнштейн, В.Г.Процессы и аппараты химической технологии.Общий курс: учебник:в 2 книгах. Книга1 [Текст] / В.Г. Айнштейн, М.К. Захаров, Г.А.
Носов, В.В. Захаренко, Т.В. Зиновкина, А.Л, Таран, А.Е. Ко-станян. – Санкт-Петербург: Лань, 2019. – 916 с.
16 Алексанян И.Ю.Интенсификация процессов сушки продуктов микробиологического синтеза Теория и практика сушки в диспергированном
состоянии: монография [Текст] /И.Ю. Алексанян, Ю.А. Макси-менко.//Germany, Saarbrucken: Lambert Academic Publishing, 2011. – 273 с.
17 Алексанян, И.Ю. Массообменные процессы в химической и пищевой технологии: учебное пособие /И.Ю. Алексанян, Ю.А. Максименко и др. –
СПб: Лань, 2014. – 222 с.
