«Қазақстан фармациясы» журналының (бұдан әрі – журнал) редакциясы мен редакциялық алқасы өз жұмысында халықаралық қоғамдастық қабылдаған жарияланым этикасы қағидаттарына сүйенеді: Жарияланым этикасы кодексі (Жарияланым этикасы жөніндегі комитет), Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 971-984-баптары Қазақстан Республикасы Конституциясы, Қазақстан Республикасының «Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы» Заңы, «Ғылым туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 3-тарауы. , сонымен қатар беделді халықаралық журналдар мен баспалардың тәжірибесін ескеру.
Баспа қызметіндегі жосықсыз әрекеттерді (плагиат, жалған ақпарат және т.б.) болдырмау үшін редакцияның әрбір мүшесі, редакциялық алқа, автор және рецензент этикалық нормалар мен ережелерді сақтауға, сондай-ақ олардың бұзылуына жол бермеу шараларын қабылдауға міндетті. Шығармаларды, олардың аудармаларын және басқаларды қарау барысында жалған мәліметтер, плагиат, бұрын жарияланған жұмыстардың қайталануы анықталса, мақала жарияланымнан алынып тасталады. Ғылыми басылымдардың этика нормаларын сақтау авторлардың зияткерлік меншік объектілеріне құқықтарын қамтамасыз етуге, жарияланымдар сапасын жақсартуға және авторлық құқықпен қорғалған материалдарды жеке тұлғалардың мүдделеріне теріс пайдалануды болдырмауға көмектеседі.
Осы ережеде пайдаланылатын негізгі терминдер
Ғылыми басылымдардың этикасы – ғылыми басылымдарды жасау, тарату және пайдалану процесінде авторлар, рецензенттер, редакторлар, баспагерлер мен оқырмандар арасындағы қарым-қатынастардағы кәсіби мінез-құлық нормаларының жүйесі.
Редактор – баспаға материалдарды дайындайтын, сондай-ақ ғылыми басылымдардың авторларымен және оқырмандарымен байланысын қамтамасыз ететін ғылыми журналдың немесе баспаның өкілі.
Автор – ғылыми зерттеу нәтижелерін жариялауды жасауға қатысатын адам немесе адамдар тобы (авторлар ұжымы).
Рецензент – ғылыми журналдың немесе баспаның атынан әрекет ететін және авторлық құқықпен қорғалған материалдардың жариялану мүмкіндігін анықтау мақсатында оларға ғылыми сараптама жүргізетін сарапшы.
Баспагер – ғылыми басылымды шығаратын заңды немесе жеке тұлға.
Оқырман – жарияланған материалдармен танысқан кез келген адам.
Редакция – басылымға шығармаларды іріктеу, дайындау және бағалауда редакторларға көмек көрсететін беделді адамдар тобынан құрылған кеңесші орган.
Қолжазба – редакцияға баспаға берілген, бірақ жарияланбаған авторлық шығарма.
Ғылыми мақала – дайын және жарияланған авторлық жұмыс.
Плагиат – біреудің ғылым немесе өнер туындысының, біреудің идеяларының немесе өнертабыстарының авторлығын қасақана иемдену. Плагиат авторлық құқықты және патенттік заңнаманы бұзу болуы мүмкін, сондықтан заңды жауапкершілік туындауы мүмкін.
Ғылыми басылым авторын басшылыққа алуы тиіс этикалық принциптер
Мақаланың журналдың редакциялық алқасының қарауына ұсынылуы оның автордың (авторлар ұжымының) бұрын еш жерде жарияланбаған жаңа ғылыми нәтижелерін қамтитынын білдіреді.
Авторлар берілген қолжазба мәтіні үшін жеке жауапты екенін білуі және келесі принциптерді сақтауы керек:
2.1. Жасалған жұмыстың сенімді нәтижелерін және зерттеуді объективті талқылауды қамтамасыз ету.
2.3. Қолжазбада ұсынылған зерттеу нәтижелері тәуелсіз және түпнұсқа жұмыс екеніне көз жеткізіңіз. Басқа адамдардың шығармаларының үзінділерін пайдаланған және/немесе басқа авторлардың мәлімдемелерін алған жағдайда мақалада автор мен дереккөзді міндетті түрде көрсете отырып, библиографиялық сілтемелер болуы керек. Кез келген нысандағы плагиат (пішімделмеген тырнақшалар, басқа адамдардың зерттеу нәтижелеріне құқықтарды иемдену) этикаға жатпайтын және қабылданбайтын әрекеттер болып табылады.
2.4 Автор жарияланған жұмысында елеулі қате немесе дәлсіздік анықталған жағдайда, дереу редакторды хабардар етуге және қатені жоюға немесе түзетуге көмектесуге міндетті.
2.5 Қолжазбаға елеулі үлес қосқандардың барлығы авторлардың бірі ретінде көрсетілуі керек. Автор (бірінші) барлық бірлескен авторларды мақаланың соңғы нұсқасымен таныстыруы, олардың мақұлдауын және оны жариялауға жіберуге келісімін алуы керек. Мақалада көрсетілген барлық авторлар мақаланың мазмұнына жауапты болуы керек.
2.6 Мақаланы тек «Қазақстан фармациясы» журналына қарауға жіберу. Бұл принципті сақтамау басылым этикасын өрескел бұзу болып саналады және мақаланы рецензиядан алып тастауға негіз береді.
Рецензент қызметіндегі этикалық принциптер
Рецензент авторлық құқықпен қорғалған материалдарға ғылыми сараптама жүргізеді. Оның әрекеттері келесі принциптерді сақтаудан тұратын бейтарап сипатта болуы керек:
3.1. Рецензия авторға мақала мәтінінің сапасын жақсартуға көмектесуі керек, ал редакция жариялау туралы шешім қабылдауы керек.
3.2. Рецензент «Қазақстан фармациясы» журналының редакциялық алқасының мүшесі бола алмайды.
3.3. Сараптамаға алынған кез келген қолжазба құпия құжат болып табылады.
3.4. Рецензент объективті болуы керек және өз пікірін анық және негізді білдіруі керек.
3.5. Рецензент өзiне шолу үшiн берiлген мақаладағы ақпарат пен идеяларды осы ақпарат пен идеялардың құпиялылығын сақтай отырып, жеке мүдделерi үшiн пайдаланбауы керек.
3.6. Рецензент мақаламен байланысты кез келген авторлармен немесе ұйымдармен бәсекелестік, ынтымақтастық немесе басқа қарым-қатынастардан туындаған мүдделер қайшылығы болса, қолжазбаларды қарауға қабылдамауы керек.
- Редакторлар мен редакциялық алқа қызметіндегі кәсіби этика принциптері
Журналдың редакциялық алқасының мүшелері өз қызметінде авторлық құқықпен қорғалған туындыларды жариялауға жауапты, бұл келесі іргелі принциптерді сақтау қажеттілігін туындатады:4.1 Редактор мен редакция ұжымы журналда жарияланған барлық нәрсеге жауапты болуы керек.
4.2 Жариялау туралы шешім қабылдағанда журналдың редакторлары ұсынылған деректердің сенімділігін және қарастырылып отырған жұмыстың ғылыми маңыздылығын басшылыққа алады.
4.3 Редакция қызметкерлері бас тартатын немесе қабылдайтын мақалаларға қатысты мүдделер қақтығысы болмауы керек.
4.4 Журналға жіберілген мақалалардың қайсысының жариялануға қабылданатынын, қайсысының бас тартылатынын шешуге журналдың редакциясы жауапты.
4.5 Редакция қызметкерлері ақпаратты плагиат деп санауға жеткілікті негіздер болған жағдайда оны жариялауға рұқсат бермеуі керек.
4.6 Журналдың редакциясы мен редакциялық алқасының мүшелері рецензенттерге қатысты аты-жөні мен басқа да ақпараттың құпиялылығын қамтамасыз етуі тиіс.
- Құпиялылық
5.1 Жарияланбаған материалдармен жұмыс істеу кезінде редакциялық алқаның барлық мүшелері ақпаратты қорғау саласындағы іргелі құжаттардың, атап айтқанда авторлар мен рецензенттердің жеке деректерінің талаптарын сақтауы керек.5.2 Сараптамаға ұсынылған қолжазба құпия құжат ретінде қарастырылуы керек.
Мүдделер қақтығысы
6.1 Редакторлар мен редакциялық алқа қолжазбалардың авторларынан бар бәсекелес мүдделерді ашуды сұрауға міндетті. Жарияланғаннан кейін мүдделер қақтығысы анықталса, редакция тиісті түзетулердің жариялануын қамтамасыз етуге міндетті.6.2 Авторлардың бірімен бәсекелестік, ынтымақтастық және байланыс нәтижесінде журналдың редакциялық алқасы мүшелерінің арасында мүдделер қайшылығы туындаған жағдайда қолжазба қайшылықты шешу үшін тәуелсіз сарапшының қарауына ұсынылады.
6.3 Рецензенттер мүдделер қайшылығы немесе жеке мүдделер туындаған жағдайда қолжазбаларды қарауға және бағалауға қатыспауы керек.
6.4 Ұсынылған қолжазбаға немесе жарияланған мақалаға қатысты этикалық шағым беру кезінде бас редактор беделді журналдардың тәжірибесіне сүйене отырып шара қолдануы керек. Этикалық емес мінез-құлық туралы әрбір хабарлама ескіру мерзімін белгілемей қаралуы керек. Егер факт расталса, тиісті түзетулер, бас тартулар немесе кешірім сұраулар жариялануы керек.
