DOI 10.53511/PHARMKAZ.2023.58.32.037
Г.М. Ғани1, А.Т. Мамурова2, К.С. Жакипбеков2, С.Е. Момбеков2, У.М. Датхаев2, З.А. Датхаева2
1«Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ» Алматы, Қазақстан Республикасы
2«С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ» КЕАҚ, Алматы, Қазақстан Республикасы
«ЖАТАҒАН СҮТТІГЕН (EUPHORBIA HUMIFUSA WILLD.) ШӨБІНІҢ МАКРО- ЖӘНЕ МИКРОСКОПИЯЛЫҚ БЕЛГІЛЕРІ МЕН ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ»
Түйін: Ғылыми мақалада Еuphorbiaceae тұқымдасына жататын Жатаған сүттіген (Euphorbia humifusa
Willd.) өсімдігіне фармакогностикалық зерттеу яғни өсімдіктің макро- және микроскопиялық белгілері мен диагностикалық ерекшеліктеріне жүргізілген зерттеу әдістері мен зерттеу жұмысының
нәтижелері ұсынылған.
Зерттеудің мақсаты: Жатаған сүттіген (Euphorbia humifusa Willd.) шөбінің вегетативті мүшелерінің макро- және микроскопиялық құрылымын және диагностикалық ерекшеліктерін зерттеу.
Зерттеу әдістері: Зерттеу жұмысында 2022 жылдың тамыз-қыркүйек айларында өсімдіктің гүлдену
кезеңінде жиналған Жатаған сүттіген (Euphorbia humifusa Willd.) шөбі қолданылды. Өсімдіктің тірі және 70%-тік спиртте Стрaсбургер-Флемминг әдісі (спирт, глицерин, су, 1:1:1) бойыншa фиксaциялaнған шикізаты зерттелді. Өсімдіктің жапырағы мен гүлінің макроскопиялық белгілері көзбен
және лупаның көмегімен (х10 үлкейтілген) зерттелсе, микроскопиялық зерттеулер фотоқондырғылы МБИ-6 микроскопымен жүргізілді (ұлғaйтылуы 63; 280 есе) және диагностикалық белгілері суретке түсірілді. Aнaтомиялық зерттеу кезінде сызықтық өлшеуге aрнaлғaн окулярлы микрометр
МОВ 1- (ұлғaйтуы -15,4 есе, объектив х 8) пaйдaлaнылды.
Стaтистикaлық өңдеу aрнaйы компьютерлік бaғдaрлaмa «STATISTICA» aрқылы жaсaлынды.
Қорытынды. Зерттеу нәтижесінде алғаш рет Қазақстан аумағында өсетін Жатаған сүттіген
(Euphorbia humifusa Willd.) шөбінің вегетативті мүшелерінің анатомиялық құрылымының ерекшеліктері анықталып, олардың диагностикалық белгілері анықталады. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2021 жылғы 16 ақпандағы № ҚР ДСМ-20 «Дәрілік заттарды өндіруші әзірлеген және дәрілік заттарға сараптама кезінде дәрілік заттардың сапасы жөніндегі нормативтік
құжатты мемлекеттік сараптама ұйымымен келісу қағидаларын бекіту туралы» бұйрығының 3-қосымшасына сай дәрілік өсімдік шикізатының идентификациясына (сәйкестендіру) қойылатын талаптар: А. Макроскопия; B. Микроскопиялық талдау бойынша зерттеулер жүргізілді.
Түйінді сөздер: Euphorbia humifusa Willd., Жатаған сүттігені, идентификация, макроскопия, микроскопия, фиксация, гербарий, морфология.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 Wang T.T. Mechanisms of vasorelaxation induced by total flavonoids of Euphorbia humifusa in rat aorta / T.T. Wang, Z.Q. Zhou, S. Wang, et al. // Journal of
Physiology and Pharmacology. 2017. Vol. 68. № 4. P. 619-628. PMID: 29151079
2 Tian Y. Anti-HBV active flavone glucosides from Euphorbia humifusa Willd / Y. Tian, L.M. Sun, X.Q. Liu et al. // Fitoterapia. 2010. Vol. 81. № 7. P. 799–802.
DOI:10.1016/j.fitote.2010.04.012
3 Luyen B.T. Anti-inflammatory components of Euphorbia humifusa Willd. / B.T. Luyen, B.H. Tai, N.P. Thao et al. // Bioorganic and Medicinal Chemistry Letters.
– 2014. – Vol. 24. – № 8. – P. 1895-1900. DOI: 10.1016/j.bmcl.2014.03.014
4 Быков Б.A. Геоботaникa / – Aлмa–Aтa, 1957. -С. 22–23.
5 Работнов Т.А. Основные вопросы и методы изучения жизненного цикла многолетних травянистых растений и состава их популяций / Т.А.Работнов
// Научно-метод. зап. гл. упр. по заповедникам РСФСР. М., 1949. – Вып.12. – С. 41–48.
6 Работнов Т.А. Жизненный цикл многолетних растений в луговых ценозах / Т.А.Работнов // Тр. БИН АНСССР. Санкт – Петербург, 1950б. – Вып. 6.
– С. 7–204.
7 Серебрякова Т.И. Жизненные формы и модели побегообразования наземноползучих многолетних трав / Т.И.Серебрякова // Жизненные формы:
структура, спектры и эволю8 ция. – М.: Наука, 1981. – С. 161–179.
9 Серебрякова Т.И. Типы большого жизненного цикла и структура наземных побегов у цветковых растений / Т.И.Серебрякова // Бюл. МОИП. Отд.
биол.: МГУ. – 1971 б. –Вып. 1. – С. 105–119.
10 Уранов А.А. Онтогенез и возрастной состав популяций (вместо предисловия) / А.А.Уранов // Онтогенез и возрастной состав популяций цветковых
растений. – М., 1967. –С. 3–8.
11 Скворцов A.К. Гербaрий. Пособие по методике и технике // – М.: Нaукa, 1977. -С.199.
12 Эзау. Анатомия семенных растений. – М.: Мир, 1980. – Т. 1, 2. – С. 2-558.
13 Н.М. Мухитдинов., Ә.Б. Бегенов., С.С. Айдосова Өсімдіктер морфологиясы және анатомиясы. – Алматы: Қазақ Университеті, 2001. – 274 б.
14 Барыкина Р.П. Справочник по ботанической микротехнике. Основы и методы. – М.: М ГУ, 2004. – С. 312.
15 Прозина М.Н. Ботаническая микротехника. – М.: Высшая школа, 1960. – С. 208.
16 Павлов Н.В. Основные закономерности в растительном покрове Казахстан. – Алматы: Наука, 1949. – С. 264.
17 Работнов Г.А. Жизненный цикл многолетних травянистых растений В леговых ценозах // Труды Бот. инс. АН СССР. – 1950. – № 2. – С. 204-208.
18 Серебряков И.Г. Морфология вегетативных органов высших растений. – М.: Советская наука, 1952. – С. 391
19 Уранов А.А. Онтогенез и возрастной состав популяции цветковых растений. – М.: Наука, 1967. – С. 3-8.
20 Зайцев Г.Н. Методика биометрических расчетов. – М.: Наука, 1973. – С. 250.
