Алынды: 01.07.2025 Қабылданды: 07.10.2025 Онлайн жарияланды: 31.10.2025
УДК: 616.379-008.61
DOI: 10.53511/pharmkaz.2025.5.4
ПРАКТИКАЛЫҚ ДЕНІ САУ ҚАЗАҚТАРДАҒЫ ЗАТТАУ БҰЗЫЛУЛАРЫНЫҢ ҚАУІП-ФАКТОРЛАРЫН БАҒАЛАУ: СҰРАҚТАЛУ НӘТИЖЕЛЕРІ
Ж. Абылайұлы¹, С.В. Большакова¹, Ж.С. Истаева¹
¹С.Ж. Асфендиярова атындағы Қазақ Ұлттық медицина университеті, Алматы, Қазақстан Республикасы
Түйін: Кіріспе: Этностар өкілдеріндегі метаболикалық бұзылыстар қаупі факторларын зерттеу предиабетті ерте диагностикалау үшін маңызды. Қазақ халқы арасында тамақтану ерекшеліктері, дене салмағы және отбасылық анамнез сияқты факторлар инсулинге сезімталдық пен бета-жасушалардың қызметіне әсер етуі мүмкін.
Материалдар мен әдістер: Зерттеуге 100 іс жүзінде сау қазақ қатысушы (18–70 жас аралығында) енгізілді, орташа жасы — 45,2 ± 11,8 жас. Лабораториялық зерттеулерге дейін жүргізілген сауалнама өмір салты, тамақтану, физикалық белсенділік деңгейі және отбасылық
анамнез туралы мәліметтерді қамтыды. Сонымен қатар бойы, салмағы, дене салмағы индексі және бел айналымы сияқты антропометриялық көрсеткіштер өлшенді.
Нәтижелер: Орташа ДСИ (BMI) — 28,1 ± 4,2 кг/м², бел айналымының орташа мәні ерлерде — 89,2 ± 10,5 см, әйелдерде — 83,7 ± 9,4 см. Қатысушылардың 65%-ы ұн өнімдері, ет, майлы сүт өнімдері және тәттілер басым дәстүрлі тағам үлгісін ұстанатынын айтты. Тек 24–27%
ұсынылған көкөністер мен жемістер мөлшерін тұтынған. 52%-ы физикалық белсенді өмір салтын ұстанған. 27%-ында жүрек-қантамыр аурулары бойынша отбасылық анамнез болды.
Талқылау: Сауалнама деректері инсулинге төзімділік қаупін қалыптастыруда тамақтану әдеттерінің рөлін дәлелдейді. Лабораториялық көрсеткіштермен (глюкотиптер, гликемияның өзгергіштігі) сәйкестігі этностар ерекшеліктерін ескере отырып диагноз қою қажеттігін растайды.
Түйінді сөздер: инсулинге төзімділік, β-жасушалар, этникалық топтар, қант диабеті, жүйелі шолу.
